Naast het gewicht dat de weegschaal aangeeft is het BMI voor veel mensen een magisch getal. BMI (Body Mass Index) geeft aan of je gewicht past bij je lengte. Met andere woorden: Heb jij een gezond gewicht in relatie tot hoe lang je bent? Het zou gemakkelijk zijn als dit getal daadwerkelijk een betrouwbaar antwoord op die vraag geeft. Echter, BMI vertelt niet het hele verhaal. Dat hele verhaal vertellen wij hier!

Wat is BMI?

Bijna 200 jaar geleden was er een wiskundige genaamd Adolphe Quetelet. Hij creëerde een formule (Quetelet Index) waarbij het gewicht en de lengte van een groep mannen werd gebruikt om op populatieniveau het ideale gewicht vast te stellen (vanuit zijn perspectief).

De oorsprong van zijn formule was helemaal niet gericht op het meten van “gezondheid”. In de eerste helft van de 20ste eeuw gingen Amerikaanse verzekeraars het echter gebruiken om te bepalen hoeveel mensen moesten betalen voor hun verzekering. In 1985 werd het in de US als officiële meeteenheid aanvaard om de “gezondheid” te meten.

Vandaag de dag kennen we deze formule als de BMI (Body Mass Index): lichaamsgewicht gedeeld door lichaamslengte in het kwadraat. Belangrijke gezondheidsfactoren als leeftijd en geslacht worden niet meegenomen, net als de verhouding tussen vet-, spier-, en botweefsel. Ook sociaal-culturele achtergronden ontbreken, evenals de sociaaleconomische status en factoren als stress, beweging, genen, etc.

Is een normaal BMI ook echt gezond?

De BMI is dan wel praktisch, maar vertelt niet het hele verhaal, zeker niet op individueel niveau. De plek waar je lichaamsvet opslaat (de vetdistributie) kan bijvoorbeeld een potentiële risicofactor zijn voor de metabole gezondheid. Daarmee doelen we op visceraal vet, gelegen rondom de organen in de diepere buikholte.

Dit lichaamsvet heeft belangrijke functies, maar kan bij een te grote hoeveelheid leiden tot lage graad inflammatie. Dit kan vervolgens weer leiden tot een cascade aan problemen. Dat geeft je BMI niet weer, ook al val je in een categorie met het predicaat “gezond”. Beweging heeft overigens het grootste effect op het verminderen van visceraal vet.

De formule om jouw BMI mee te berekenen, geeft als uitkomst slechts een getal. Zo’n getal is zonder dat deze in een bepaalde context geplaatst wordt sowieso niets waard. Om te bepalen of het getal dat jij uit de formule hebt verkregen een ‘goed’ getal is, kijken we naar de richtlijnen die wereldwijd gehanteerd worden als het gaat om een laag, gezond en hoog BMI [1].

Richtlijnen voor een ‘gezond’ BMI

BMI berekenen

Voor het uitrekenen van je BMI zijn online veel tools te vinden waarbij je slechts de getallen hoeft in te vullen (lengte en gewicht) waarna de berekening voor jou gemaakt wordt. Zelf je BMI uitrekenen? Dat doe je zo:

BMI berekenen volwassen man/ vrouw

BMI = Lichaamsgewicht in KG/ lengte2 in meters. Het BMI berekenen gaat voor mannen en vrouwen op dezelfde manier.

Bijvoorbeeld: Een man doet frequent aan krachttraining en is daardoor redelijk gespierd. Hij weegt 90 kilogram en is 1.72 meter lang. De ingevulde formule om zijn BMI te berekenen is als volgt:

90/ (1.82 X 1.82) = 27.1706. Dit getal wordt afgerond met een decimaal achter de komma: 27.2 dus. Dit betekent dat de man uit ons voorbeeld overgewicht heeft. Maar wat niet is meegenomen is dat zijn ‘hoge’ gewicht voornamelijk uit spiermassa bestaat.

De formule om jouw BMI mee te berekenen geeft als uitkomst slechts een getal. Zo’n getal is zonder dat deze in een bepaalde context geplaatst wordt sowieso niets waard. Om te bepalen of het getal dat jij uit de formule hebt verkregen een ‘goed’ getal is, kijken we naar de richtlijnen die wereldwijd gehanteerd worden als het gaat om een laag, gezond en hoog BMI.

BMI in relatie tot vet- en spiermassa

De formule op zich is simpel. De enige waarden die je hoeft in te vullen zijn je lengte en gewicht. Dit is direct ook iets waar je kanttekeningen bij kunt plaatsen. Is het mogelijk om op basis van enkel deze waarden op een persoonlijk niveau uitspraak te doen over of jouw gewicht gezond is of niet? Zo houdt de formule geen rekening met vet- of spiermassa.

Stel dat je niet zo lang bent, maar wel heel erg gespierd: dan kan het zomaar zijn dat je met deze formule uitkomt op een BMI van 25 of hoger, wat suggereert dat je kampt met overgewicht. Het klopt dan dat je te veel weegt in verhouding tot je lengte, maar voor je gezondheid maakt het verschil hoeveel van dit gewicht uit vet- of spiermassa bestaat. Hier hou je geen rekening mee door enkel naar je BMI te kijken, kortom: BMI houdt geen rekening met je lichaamssamenstelling.

VVMI of BMI?

VVMI staat voor vetvrije massa index en houdt in tegenstelling tot BMI wel rekening met de vetvrije massa*. Om je VVMI te berekenen deel je je vetvrije massa in kilogrammen door je lengte in meters in het kwadraat:

VVMI = Vetvrije massa uitgedrukt in kilogrammen/ (Lengte uitgedrukt in meters X lengte uitgedrukt in meters).

Om deze formule te kunnen invullen moet je eerst wel een betrouwbare inschatting van je vetpercentage hebben. Omdat bij VVMI wel onderscheid wordt gemaakt tussen bijvoorbeeld vet en spieren, is dit een betere indicator van jouw gewicht en of het wel of niet gezond is, dan het BMI [2].

BMI en het bepalen van een ‘gezonde’ lichaamssamenstelling

Allereerst is het goed om uit te leggen waarom het verstandig kan zijn om de status van jouw lichaamssamenstelling te analyseren. Het is zo, dat je lichaamssamenstelling kan bijdragen aan het risico op overgewicht, obesitas en aanverwante ziekten als diabetes en hart- en vaatziekten. Belangrijk: een bepaald gewicht kan gezondheidsrisico’s met zich meebrengen, maar dit is niet per definitie zo. Zoals wel vaker is context het sleutelwoord.

De locatie waar het lichaamsvet is opgeslagen speelt hierin een grote rol. Er kunnen grofweg twee lichaamstypen worden onderscheiden. De peer waarbij het vet zich ophoopt rondom het onderlichaam zoals heupen en dijen, en de appel waarbij vet zich ophoopt rondom het bovenlichaam zoals je buik. Deze laatste wordt geassocieerd met een verhoogd risico op de hierboven beschreven gezondheidsproblemen.

Het meten van je lichaamssamenstelling kan met verschillende markers:

OMVANGSMATEN

Om een meer compleet beeld van de lichaamssamenstelling te krijgen, kan je het meten van de BMI aanvullen met het meten van de tailleomtrek en taille-heupverhouding [4] [5].

Een grotere tailleomtrek en taille-heupverhouding brengt een groter risico op gezondheidsproblemen met zich mee [3] [4]. Net als BMI, zijn deze methodes heel eenvoudig toepasbaar in de praktijk. Een personenweegschaal, een meetlint en een rekenmachine zijn alles wat je nodig hebt [6].

Richtlijnen voor een ‘gezonde’ tailleomtrek

Richtlijnen voor een 'gezonde' taille-heupverhouding

ABSI

Een meer recent ontwikkelde meetmethode is de ABSI. Deze methode combineert BMI met taille-omtrek. ABSI houdt net als BMI rekening met je totale lichaamsgewicht en daarnaast ook met je tailleomtrek, wat een indicator kan zijn voor de hoeveelheid buikvet. ABSI voorspelt het risico op de ontwikkeling van ziektes die in verband worden gebracht met overgewicht en obesitas [2].

De ABSI wordt berekend met behulp van je lichaamsgewicht, 2/3 van je BMI en de helft van je lengte, uitgedrukt in centimeters.

ABSI = Lichaamsgewicht in kg/ ((BMI X 0.66) X (lengte in cm/ 0.5)).

Als voorbeeld wordt de meneer gebruikt wiens BMI we eerder berekenden. We doorlopen de formule stap voor stap.

KG = 90

2/3 van het BMI = 27.2 X 0.66 = 17.9

½ van de lengte = 182 X 0.5 = 90

De formule compleet = 90/ (17.9 X 90)

90 / 1611 = 0.056

Ook in dit geval is het getal waardeloos zonder enige context. Het getal 1 staat bij deze formule voor 100%. Ofwel: De gemiddelde kans die je hebt om te overlijden aan de gevolgen van overgewicht. Als dit getal groter is dan 1, bijvoorbeeld 2, betekent dit dat je dubbel zoveel kans hebt om te overlijden aan de gevolgen van overgewicht. Als het getal uitkomt onder de 1, betekent dit dat je een kleinere kans hebt om te overlijden aan de gevolgen van overgewicht of overgewicht gerelateerde ziekten [7].

De ABSI scoort beter dan de BMI en tailleomtrek bij het voorspellen van algemene sterfte, maar minder in het voorspellen van sterfte door chronische ziekten. Hierdoor kan ABSI ook weer één van de indicatoren zijn, maar niet op zichzelf staand [8].

Conclusie: Is BMI een goede indicator voor een gezond gewicht?

Er is helemaal niets mis mee om op zoek te gaan naar methoden, zoals het berekenen van je BMI, die kunnen uitwijzen of je op dit moment gezond bent, of die iets zeggen over eventuele progressie die je al geboekt hebt op jouw weg naar een fitter en gezonder leven. Laat BMI echter niet de rode draad zijn in jouw gezondheid en progressie.

Jouw eigen gevoel is ook belangrijk. Maak bijvoorbeeld elke vier weken foto’s van jouw lichaam om te kijken of je bepaalde verschillen ziet. Zorg hierbij dat er zo min mogelijk van het toeval kan afhangen door de foto’s altijd op hetzelfde moment van de dag, op dezelfde locatie, met dezelfde lichtinval en dezelfde camera te maken.

Misschien is het nog steeds zo dat volgens de richtlijnen en gemiddelden jouw BMI te hoog is, maar geven de andere markers aan dat er geen verhoogd risico is op overgewicht en/of gerelateerde ziekten. Wie weet voel jij jezelf enorm fit en gezond en DAT is iets waar je veel waarde aan mag hechten en aandacht aan moet besteden. Blijkt na het lezen van dit artikel dat je wel wat gezondheidsrisico’s loopt? Dan kan je dit verbeteren door gewicht te verliezen. 5-10% van je huidige gewicht afvallen in zes maanden verbetert je gezondheid al!

Aan de andere kant kan het zo zijn dat je uitkomt op een laag BMI, wat kan betekenen dat je (licht) ondergewicht hebt. Voor bepaalde groepen kan de BMI-klasse ondergewicht nadelig zijn. Het kan zorgen voor een hogere ziektelast, de uitkomsten van ziekten beïnvloeden, waarbij dit bij oudere mensen van 65+ een grote invloed kan zijn. Aan de andere kant kan ondergewicht een teken zijn van problematisch eetgedrag of zelfs een eetstoornis [8] [9].

Heb je (licht) ondergewicht? Dat betekent niet direct dat je ongezonder bent. Een laag gewicht kan ook het resultaat zijn van een gezonde levensstijl, met de juiste voeding en voldoende beweging. Krijg jij bijna dagelijks de Daily Essentials binnen? Eet je niet doelbewust veel te weinig, met daarbij veel hongergevoel? Dan zijn grote zorgen niet nodig. Ga zo door en probeer in ieder geval niet verder af te vallen. Maak je je zorgen over een laag gewicht of eetproblematiek? Overleg dit dan altijd met je huisarts.

Zit je op dit moment minder lekker in je vel en wil je daar graag iets aan doen? Daarmee helpen we je bij Changing Life heel graag mee. Hoe we dat doen? Dat lees je hier.